Kwetsbaar zijn

Kwetsbaar zijn: soms pijnlijk maar altijd de moeite waard

Voor jezelf gaan staan is geen garantie voor applaus. Sterker nog, hoe meer je trouw bent aan jezelf, hoe bedreigender anderen dat kunnen vinden, ontdekte ik vrij jong.

Toen ik rond mijn achtste op een dorpsschooltje terechtkwam, voelde ik me meteen een buitenstaander. Het leek alsof de helft van de klas familie van elkaar was: neven en nichten die elkaar door en door kenden. Ik had die wortels niet in het dorp. Dat ik hield van gedichten schrijven, spreekbeurten gaf over de Paaseilanden of de Azteken, en kleding droeg die ik zelf leuk vond in plaats van wat de mode voorschreef, maakte me een opvallende verschijning, of gewoonweg 'raar' in hun ogen.

Toch gebeurde er iets onverwachts. Toen ik zo'n negen jaar was, kreeg ik verkering met een van de populairdere jongens uit de klas. We deelden een liefde voor tennis en tekenen. Buiten school zagen we elkaar soms en het leek even alsof ik er toch bij hoorde.

Het briefje

Omdat ik hem zo leuk vond, wilde ik hem een kus geven. Maar de spanning was te groot: ik durfde het niet zomaar te doen. Dus besloot ik het hem van tevoren te vragen. Op de man af vond ik te eng, dus koos ik mijn mooiste briefpapier en schreef een kort bericht: “Mag ik je een kus geven? Geen tongzoen” (dat laatste was belangrijk. Ik had over tongzoenen gehoord en het leek me een smerige activiteit).  Met een bonzend hart stopte ik het briefje in zijn jas. Diezelfde middag las hij mijn vraag. Maar in plaats van een antwoord aan mij, vertelde hij het door. Samen met vrienden kwam hij op het idee om het briefje aan te passen: ze krasten de “g” door, waardoor er ineens stond: “Mag ik je een kus geven? Een tongzoen.” 

Van schaamte naar geweld

Het voelde alsof de grond onder me wegzakte. Misselijkheid trok door mijn lijf, paniek nam me over. Iets wat ik met een integere intentie had gedaan, werd verdraaid en misbruikt. En ik had er geen enkele controle meer over. De lastercampagne was begonnen en binnen de kortste keren stond ik bekend als “de viezerik” van de school.

Alsof dat nog niet genoeg was, wachtte mijn verkering (inmiddels ex, want zo snel kan het gaan) mij diezelfde middag op bij school. Samen met een klasgenoot versperde hij me de weg en sloeg mij met een tak in mijn gezicht, waardoor ik jarenlang een litteken op mijn kaak droeg. Zijn verklaring was kort en hard: “Omdat ik niet wil dat je ooit nog verliefd op mij wordt.” Mijn vraag had blijkbaar dusdanig veel verontwaardiging en ongemak bij hem opgeroepen, dat dit de manier was waarop hij het wilde oplossen. Ik stond verbijsterd. Natuurlijk begreep ik zijn wens, maar waarom op deze manier? Op de vraag of hij dat niet gewoon tegen mij had kunnen zeggen, haalde hij zijn schouders op.

Die dag trok ik een conclusie die me nog jaren zou achtervolgen: gevoelens delen maakt je kwetsbaar. En kwetsbaarheid leidt tot afwijzing, schaamte en pijn. Dus hield ik ze voortaan liever voor mezelf. Hoe vaak houden we onszelf niet stil, omdat we ooit hebben geleerd dat uitspreken gevaarlijk of pijnlijk is?

Wat ik later inzag

Pas veel later kon ik terugkijken met andere ogen. Ik zag dat het juist moedig was dat ik mijn gevoelens had uitgesproken. Netjes zelfs: ik vroeg toestemming en gaf de ander de kans om te kiezen. Er zat zorg in mijn vraag, geen opdringerigheid.

Wat ik toen nog niet wist, was dat jezelf uitspreken niet alles of niets hoeft te zijn. Het hoeft niet in één keer, recht voor de raap. Je kunt het ook stap voor stap doen, als een bloem die langzaam haar blaadjes opent. Eerst één blad, kijken hoe de ander reageert, en pas daarna een volgende. Daarmee blijf je trouw aan jezelf, zonder jezelf of de ander meteen voor het blok te zetten.

Tips

Enkele lessen die ik onderweg leerde en graag met je deel:

1. Jezelf uitspreken vraagt lef: Het laat je kracht zien, niet je zwakte. Wees, los van de uitkomst, trots op het feit dat jij je opent over iets persoonlijks. Als het makkelijk was dan deed iedereen dat wel. Maar dat is niet zo. Dat jij het wél doet, zegt iets over jouw moed.


2. Wil je iets persoonlijks met iemand delen? Begin klein: Wees zorgvuldig in wat je aan wie vertelt. Deel eerst een klein stukje en merk hoe het ontvangen wordt. Bij positieve signalen, vertel je wat meer. Je hoeft niet meteen je hele hart op tafel te leggen.


3. Herinner jezelf aan je intentie als mensen jou belachelijk maken: Stel jezelf de vraag: waarom wilde ik dit delen, wat was mijn bedoeling? Door terug te gaan naar je oorspronkelijke motivatie (bijvoorbeeld verbinding, eerlijkheid, duidelijkheid), blijf je gefocust op jezelf in plaats van dat je meegetrokken wordt in de 'vibe' van de ander.     


4. Maak onderscheid tussen intentie en interpretatie:  Anderen hebben hun eigen bril, met filters van angst, schaamte of oordeel. Hun reactie zegt iets over hun interpretatie, niet over jouw reden. Dat helpt je de verantwoordelijkheid bij hen te laten.


5. Wees een vriend voor jezelf: Als iedereen bij je weg stapt, blijf dan achter jezelf staan. Anders ben jij je eigen anker kwijt en daarmee word je een speelbal voor je omgeving. Wees ipv daarvan steunend en vriendelijk tegen jezelf: benoem wat je goed hebt gedaan en gun jezelf te voelen wat de situatie met je heeft gedaan. Heb je geen veiligheid om je heen, creëer deze dan in jezelf.


6. Praat over de situatie met iemand die je vertrouwt: na een beschamende situatie zijn we geneigd ons in stilte te hullen. Maar schaamte woekert en wordt sterker in stilte. Psycholoog Jung zei daar over 'Schaamte is een ziel-etende emotie'. Door je pijnlijke ervaring te delen met mensen waarbij je je echt veilig voelt, die empathisch zijn, zal je merken dat het je oplucht en ontspanning geeft. En vaak ook uiteindelijk een objectiever beeld wat van er is gebeurd.

Van schaamte naar zelfvertrouwen

Jezelf openstellen kan spannend zijn en, in een niet passende omgeving, zelfs onveilig. Maar het is ook de sleutel tot zelfvertrouwen, vrijheid en echte verbinding met jezelf. Belangrijk is dan wel dat je genoeg compassie voor jezelf kunt opbrengen om mild naar jezelf te kijken. Empathie voor jezelf hebben is de sleutel om pijnlijke situaties te transformeren naar kracht. Mij lukte dat overigens niet meteen. Sterker nog: ik heb er jaren over gedaan. Maar het heeft er wel toe geleid dat ik dit uiteindelijk nu met jou deel vanuit de wens jou een stukje verder te helpen. Misschien kost het tijd, maar zelfcompassie maakt dat jouw verhaal geen last blijft, maar een bron van kracht.